دوران جدید 
به این ترتیب ، شرایط جدیدى پیش آمد و بشریت باپدیده اى به نام (غرب جدید) روبرو شد. پدیده اى که بدلیل نو و جدید بودن ، در تاریخ اروپا بدان (مدرنیته ) یا (مدرنیزم ) مى گویند که شامل شیوه خاصى از زندگى و نگاه دیگرى به هستى مى باشد که در گذشته ، نه در تاریخ غرب و نه در تاریخ بشر، به این صورت سابقه و شمول نداشته است . این زندگى و نگرش جدید انسان غربى ، بر مبانى نظرى و فرهنگى خاصى استوار است که در فصل بعد بدان مى پردازیم .
خلاصه اینکه ؛ تاریخ غرب داراى چند مرحله اساسى است ، دوران باستان که خود شامل عصر یونان و عصر روم مى شود. تمدن روم به دلیل فرهنگ منحط حاکم بر مردم و فساد و تبهکارى و ظلم طبقات حاکمه و حمله اقوام مختلف ، به انحطاط گرائید و نابود شد و در نتیجه منجر به نابودى مدنیت و شهرنشینى در اروپا گردید. به این ترتیب قرون وسطى آغاز شد، دوره اى که حدود هزار سال به طول انجامید و طى آن اروپائیان ، مجددا و به طور تدریجى به شهرنشینى و مدنیت روآوردند. در این دوران کلیسا و روحانیت مسیحى محور تمدن و فرهنگ در اروپا بود و بر تمام شئون زندگى مردم حاکمیت داشت و بالاخره عصر (رنسانس ) یا (نوزایى ) فرا رسید که منجر به نفى حاکمیت مسیحیت و کلیسااز زندگى اجتماعى مردم و آغاز عصر جدید گردید که نظام فکرى و زندگى حاکم بر آن را (مدرنیسم ) مى گویند.
مبحث سوم : ( مدرنیسم ) 
همانطور که گفته شد آنچه در این مباحث مطرح مى شود، در حد ارائه کلیات و چارچوبى براى شناخت فرهنگ و تمدن غرب مى باشد. و این روشن است که در یک گفتار کوتاه ، تنها مى توان عناوین و کلیات موضوع را بیان نمود. هدف از طرح این مباحث این است که احساس ضرورت و انگیزه در پى گیرى اینگونه مطالب بوجود آید. زیرا ما نیاز مبرمى به شناخت غرب و فرهنگ آن داریم و در این خصوص خلاء محسوسى وجود دارد. به ویژه در نبرد جدیدى که داراى ابعاد فرهنگى مى باشد و دشمن د رکنار سایر روشها، با ابزار و شیوه هاى فرهنگى ، با قلم ، اندیشه ، نظریه و تئورى و با انگیزه تضعیف فرهنگ خودى و تحمیل فرهنگ بیگانه ، به جنگ با انقلاب اسلامى آمده است و نیات و ماهیت خود رادر پشت الفاظ و مفاهیمى بظاهر علمى و فریبنده پنهان کرده است و اهداف شوم سیاسى خود را از آن طریق پیگیرى مى نماید، ما نمى توانیم خودمان را بى نیاز از این مباحث بدانیم . در میدانى که مؤثرترین سلاح و تجهیزات آن اندیشه و فرهنگ مى باشد ؛ بدیهى است که نمى توان با دشمنى که از نوع سلاح و تجهیزات آن شناختى در دست نیست جنگید و امید به پیروزى داشت .
آنچه امروزه از سوى جریان روشنفکرى بیمار وبرخى مطبوعات داخلى و رسانه هاى خارجى پشتیبان آنها، بعنوان حرف تازه و مطالب نو مطرح و تبلیغ مى شود، به هیچ وجه مطالب تازه و کشفهاى نو و شگفت انگیز علمى نیست .
ژورنالیسم آلوده اى که با پشتیبانى فکرى روشنفکرى وابسته و محافل ضد انقلاب اسلامى و حمایت مادى و معنوى قدرتهاى سلطه گر، اخیرادر ایران ظهور یافته است ،مباحثى را که سالها و بلکه قرنها پیش در غرب ارائه شده بودند و تاریخ مصرف آنها به پایان رسیده است ، به عنوان حرفهاى تازه و نسخه هاى جدید براى جامعه امروز ،به نسل جوان تحمیل مى کند و حال آنکه غرب و اروپا خود سالهاست که از این مفاهیم فاصله گرفته به مدرنیسم پشت کرده و به پست مدرنیسم و اخیرا ترانس مدرنیسم رو آورده است . این مطالب ، در آن سامان دیگر تازگى و حتى کاربرد ندارند. حرفهاى نو و تازه و امروزى در غرب ، همان حرفهایى است که روشنفکر وابسته در کشور ما، تصور مى کند کهنه هستند! امروز در اکثر مجامع و محافل روشنفکرى غرب ، دین ، معنویت ، عرفان ، آسمان ، کمال و تعالى انسانى و.... حرف هاى نو ودست اول اند.
انسان اندیشمند غربى بعنوان کسى که در متن آن جامعه قرار دارد،امروز به گذشته فرهنگ و تمدن خود و به اصول ومبانى زندگى غربى بشدت مشکوک است و به آن با دیده انتقادى مى نگرد و از وضعیت خود و آینده جامعه غربى شدیدا نگران است . حتّى (قرون وسطى ) که روشنفکران غربزده ما تحت تاءثیر القائات نویسندگان لائیک و اومانیستى پس از رنسانس ، آنرا سرتاسر زشت و سیاه مى دانند، امروز در غرب مورد تکریم و بازنگرى قرار گرفته و حرکتى به نام (نهضت بازخوانى قرون وسطى ) آغاز شده تا حقایق پنهان و ناگفته آن دوران را کشف نماید. از این روست که باید فارغ از هیاهوهاى مطبوعاتى وروشنفکرى بیمار ، به کنکاش در خصوص ‍ مبانى فرهنگ و تمدن غرب پرداخت ؛ ماهیت آنرا بازشناخت ، سیر تحولات آنرا از نظر گذراند و به دغدغه ها و دلمشغولیهاى واقعى اندیشمندان جامعه امروز غربى راه یافت ، تا بتوان بااین پدیده ، برخورد درست و مؤثرى صورت داد.
مبانى فکرى و نظرى مدرنیسم و تفاوت آن با فرهنگ اسلامى و شرقى
در این قسمت از بحث ، مى خواهیم ببینیم مبانى فکرى و نظرى مدرنیسم چیست ؟ در مورد هستى چه مى گوید؟ به جهان چگونه نگاه مى کند؟ از انسان و جامعه چه تلقى اى دارد؟ ایده آلها و آرمانهاى آن چیست ؟ و تفاوتهاى عمده میان فرهنگ و تمدن غرب که مبتنى براصول مدرنیسم شکل گرفته است ، با فرهنگ اسلامى و سایر فرهنگهاى شرقى در چیست ؟ و سرانجام آن به کجا مى انجامد ؟
در مباحث گذشته ، مهم ترین عواملى را که منجر به فروپاشى نظام کلیسایى و زوال فرهنگ و تمدن دینى و شروع دوره جدیدى در تاریخ اروپا شد بیان کردیم و از این تحول باعنوان (رنسانس ) یاد نمودیم .در این میان نباید نقش ‍ اسلام و تمدن اسلامى را در تحولات مذکور نادیده گرفت . اسلام در اروپا فضاهاى جدیدى را گشود و افقهاى تازه اى را پیش روى مردم اروپا باز کرد و دروازه هاى تازه اى را به سوى دانش و معرفت گشود. اروپائیان در جنگهاى صلیبى با آداب ، رسوم ، فرهنگ و دستاوردهاى معرفتى ، علمى ، اجتماعى ، سیاسى ، نظامى و حتى هنرى جهان اسلام آشنا شدند که داستانها و حکایتهاى بسیار جالبى از این برخورد و آشنایى در کتابها موجود است .
در طول هفتصد سالى که مسلمانها در اسپانیا یعنى قلب اروپا حضور داشتند و بر آنجا حکمروایى مى کردند، با توجه به غلبه فکرى ، فرهنگى و تمدنى خود توانستند منشاء یک سرى تحولات علمى و فرهنگى شوند که جامعه غربى را بشدت تحت تاءثیر خود قرار داد و افقهاى نوى را پیش روى آنها گشود. این امر منشاء عمده تحولاتى است که به رنسانس انجامید.
در بیان ماهیت (رنسانس ) و این تحول جدید در زندگى انسان غربى ، به طور خلاصه مى توان گفت ، رنسانس به معنى فراموشى و غفلت از واقعیت الهى و وجه غیبى و ملکوتى عالم و آدم است . اگر تا پیش از رنسانس ، عالم و آدم صفحه اى دینى داشته و جلوه اى از تجلیات خداوند قلمداد مى شدند ، پس از رنسانس ، رابطه انسان غربى و جامعه و تمدن او با عالم غیب و ماوراء الطبیعه و عالم آخرت دست خوش دگرگونى اساسى شد. اگر پیش از آن در فرهنگ غربى همچون همه فرهنگهاى متعارف بشرى ، خداوند اصل بوده و از این منظر به جهان نگریسته مى شد و همه چیز مخلوق او تلقى مى شد(ته ایسم )،در این مرحله ، خداوند حذف و انسان اصالت پیدا کرد و مفهومى به نام (اومانیسم ) یا (انسان محورى ) شکل گرفت که این خود جهان بینى و شیوه جدیدى از زندگى فردى و اجتماعى را فراروى او نهاد .در اینجا به برخى اصول و مبانى این نگرش جدید اشاره مى کنیم :
1 - معرفت شناسى : 
منشاء تحولات در جهان بینى و نگرش انسان غربى به هستى و انسان ، تحولى بود که در عرصه (معرفت شناسى ) در غرب رخ داد و زمینه ساز سایر تحولات گردید. به عبارت دیگر، منابع ، روش و ابزار انسان غربى براى شناخت و کشف حقیقت ،دستخوش تحول شد. قبل از آن ، بشر مبتنى بر دریافت هاى خود و تعالیم ادیان الهى ، براى شناخت و دست یابى به حقیقت ، به سه سطح از شناخت با سه روش مختلف قائل بود :
1/1- شناخت حسى ، که با آن طبیعت و محیط اطراف خود را مى شناخت و این نازلترین سطح شناخت بود که با ابزار حس و از طریق استقرارءِ و تجربه حاصل مى شد .
2/1- شناخت عقلى که براى فهم مفاهیم و کلیات و کنکاش درباره پرسشهاى اساسى ذهن انسان بکار مى رفت و با ابزار عقل و از طریق قیاس ‍ و استدلال صورت مى گرفت .
3/1- شناخت اشراقى که عالى ترین مرحله شناخت بوده و با ابزار دل و قلب و از طریق تزکیه روح و تهذیب نفس حاصل مى شد و الهامات غیبى و وحیانى ، بالاترین سطح آن شناخته مى شد .
و اعتقاد بر این بود که انسان از راه تجربه ، عقل ، الهام و وحى مى تواند به شناخت نائل شود، خود و جهان پیرامون را بشناسد و به حقیقت دست یابد.
با فروریختن بنیادهاى فلسفه اسکولاستیک مسیحى در جریان رنسانس ، نه تنها اصالت شناخت اشراقى و رسیدن به حقایق فوق عقلى از طریق کشف و شهود، الهام و وحى زیر سؤ ال رفت ، حتّى این سؤ ال پیش آمد که وقتى فلسفه اسکولاستیک با آن استحکام متزلزل شود، چه امید و اطمینانى وجود دارد که سایر قضایا واحکام قطعى ذهن بشر ،درست و صحیح باشند و روزى بطلان آنها ثابت نشود؟ در این مرحله ، در مقوله شناخت شناسى ، بحران عجیبى پیش آمد و همه چیز مورد شک و تردید و ابهام قرار گرفت . حتّى واقعیت هستى و جهان خارج از ذهن نیز مورد تردید واقع شد و یک بار دیگر در اروپا نحله ها و مکتب هاى مختلفى پدید آمدند که یااساسا به وجود واقعیتى خارج از ذهن انسان قائل نبودند و آن رابه طورکلى انکار مى کردند ⁽⁸²⁾ یا نسبت به واقعیت وجود خارجى اشیاء، شک و تردید داشتند. ⁽⁸³⁾ در این شرایط اندیشمندانى مثل (دکارت )⁽⁸⁴⁾ که خود در عین حال داراى گرایشات دینى نیز بود، براى کنترل این بحران عظیم که اروپا را تهدید به نابودى دوباره مى کرد وارد عمل شدند و پیشنهاداتى را مطرح کردند. به طور مثال ، دکارت استدلال کرد که (شیطان هر قدر مرا فریب دهد دراین مورد هرگز نمى تواند مرا فریب دهد که وقتى فکر نمى کنم ، به من بباوراند که فکر مى کنم و اگر من در حال فکر کردن باشم نمى تواند به من بقبولاند که فکر نمى کنم ، حتى اگر آن فکر، فکر باطل و دروغینى باشد، چون خود آن هم یک فکر است . پس به ناچار باید فکر کردن من حقیقت داشته باشد.) وى این حقیقت را به امر دیگرى ربط داده و نتیجه گرفت که (پس من هستم زیرا فکر مى کنم ).به این ترتیب یقین بنیادینى که براى او حاصل شد این بودکه (مى اندیشم پس هستم )⁽⁸⁵⁾ و این حداقل را، پایه پذیرش سایر حقایق قرار داد.⁽⁸⁶⁾ او به این ترتیب مى خواست به بحران فراگیر (شک ) در بنیادهاى اندیشه بشر غربى پایان دهد. این نشان میدهد که بعد از رنسانس چگونه مبانى معرفت شناسى انسان غربى دستخوش تزلزل و تنش هاى سخت قرار گرفت .
الف - عقل گرایى :  
همانگونه که گفته شد، پس از رنسانس و با فروپاشى بنیادهاى فلسفه مسیحى ، انسان غربى از نظر شناخت شناسى ، یعنى راه رسیدن به حقیقت و ادراک واقعیات ، دچار سرگشتگى شد و تمامى چارچوب ها و ساختارها ذهنى او تحت تاءثیر آن حادثه عظیم به هم ریخت و از همین رو تلاشهاى بسیارى براى ساماندهى ذهن و اندیشه خود انجام داد. اما متاءسفانه راه صحیحى رابراى رسیدن به این مقصود، در پیش نگرفت و به جاى بازگشت به مبانى و تکیه گاههاى صحیح و زوال ناپذیر اندیشه انسان ، که همان حقایق غیبى و دریافتهاى قطعى از عوالم برتر است ، به انکار و نفى آن حقایق پرداخت و به (عقل خود بنیاد) و (مستقل ) بشر تکیه کرد و آن را (عقل گرایى ) یا (راسیونالیسم )⁽⁸⁷⁾ نامید.
در (راسیونالیسم )، تنها منبع شناخت حقیقت ، عقل مى باشد و راه رسیدن به آن نیز استفاده ازقیاس و استدلالهاى عقلى است . از منظر عقل گرایى ، انسان هرچه را با عقل خود فهمید، حقیقت دارد و آنچه عقل انسان آن را درک نکند، اساسا حقیقت ندارد! اگر عقل انسان وجود فرشته و موجودات غیبى دیگر را تاءیید نمود، پس وجود دارند، در غیر اینصورت خیر! و به صرف اینکه کتاب هاى مقدّس از وجود قیامت ، برزخ ، فرشته ، جن و ... خبر داده اند، قابل قبول نیست . باید عقل با منطق وروش خود وجود آنها را تاءیید کند. از این رو به عصر جدید، عصر( عقلانیت )و (روشنگرى )⁽⁸⁸⁾، گفته اند. چون معتقد بودند همه چیز در پرتو عقل (روشن ) مى شود و هر چه عقلانى نباشد حقیقت ندارد و کسى را که این چنین مى اندیشید روشنفکر یا منورالفکر ⁽⁸⁹⁾ لقب دادند.
پیش از این ، یعنى در دوران قرون وسطى نیز عقل نفى نمى شد و کلیسا در مباحث کلامى و فلسفى خود داراى مبانى عقلى بود و علاوه بر این به کمک قیاس و استدلالهاى عقلى که ابزار شناخت عقلانى هستند اصول و مبانى خود را اثبات مى کرد . اما در عصر جدید، عقل بعنوان تنها ملاک شناخت معرفى شد و غیر از استدلالهاى عقلى ، وسیله اى دیگر را براى شناخت حقایق قبول نداشتند و تنها منبع و مرجع آنها در کشف حقیقت ، شناخت عقلى است .
به این ترتیب با این منطق جدید، روشنفکر کسى است که معتقد است فقط با عقل مى توان حقایق را کشف کرد و عقل قادر به پاسخگویى به همه پرسشهاى انسان مى باشد و هیچ منبع دیگرى براى شناخت وجود ندارد.
نتیجه این گرایش این شد که ، ادیان و مکاتب الهى که به عالم غیب و شناخت وحیانى و کشف حقایق از طریق وحى و اتصال به عالم غیب نیز معتقد بودند ، به تدریج رنگ باخته و بجاى آن ، ایدئولوژیها و مکتبهاى مختلف بشرى که بر اساس عقل خود بنیاد و بریده از وحى ظهور کرده بودند و هیچ پیوندى با خداوند و کتابهاى آسمانى نداشتند ، یکى پس از دیگرى پدید آمده و مدعى سعادت و کمال بشر شدند.
در کنار اتکاء بیش از اندازه به عقل ، آرام آرام ، در زمینه علوم طبیعى ، تجربه و استفاده از روشهاى استقرایى به ویژه استقراء ناقص ، جاى قیاس ‍ واستدلالهاى قیاسى را گرفت و با آشکار شدن تناقصات درونى راسیونالیسم و ناکارآمدى آن ، زمینه براى رویکرد فلاسفه به حس و تجربه در همه عرصه هاى شناخت ، فراهم شد.⁽⁹⁰⁾